Bebeginizin beyin gelisimi Son yllarda teknolojideki ilerleme ile birlikte insan beyni ile ilgili sasrtc gercekler ortaya ckmaya baslad. PET scan (positron-emision tomografi) adl teknoloji ile bilim adamlar beyinin faaliyetlerini gormeye ve olcmeye basladlar. Eskiden beyin gelisiminin genetik faktorlere bagl oldugu, dsardan yaplacak mudahalelerin beyin gelisiminde fazla rol oynayamayacag dusunulurdu. Ancak son zamanlarda bilim adamlar arasndaki yaygn kanya gore cevre faktoru beyin gelisiminde olumlu veya olumsuz yonde cok onemli bir rol oynamaktadr. 5 aylk fetus 5 duyunun duymak ve dokunmak olmak uzere ikisine sahip olur. Kucucuk kafasnda her dakika 50.000 yeni hucre olusmaktadr. Beyin oyle hzl gelismektedir ki 6. ayda hzla buyuyen beyin kabugu kafatasna sgmak icin kvrmlar olusturmaya baslar. 7. ayda fetus beyni tum yasam boyunca sahip olacag 100 milyar beyin hucresinin hemen tamamn olusturmustur. Her bebek dusunme, gorme, duygu gibi beyin fonksiyonlarndan sorumlu yaklask 100 milyar sinir hucresi ile dogar. Hayatn ilerleyen donemlerinde ise bu dogustan gelen 100 milyar sinir hucresinin uzerine yenileri uretilmemektedir. Sinir hucreleri sinaps ad verilen kucucuk bosluklarla birbirlerine baglanrlar ve beynin cesitli fonksiyonlarn yerine getiren kumeler olustururlar.Dogumdan sonraki ilk sekiz ay boyunca sinir hucreleri arasnda bag olusumu sasrtc derecede hzldr. Sekiz ayn sonunda yaklask 1000 tirilyon sinaps olusmustur. Bu sinapslarn gunluk yasamdaki ihtiyaclara ve uyaranlara bagl olarak bir ksm korunur, kullanlmayanlar ise zamanla kaybolur ve cocuk 10 yaslarna geldiginde sinaps says eriskinlerdeki seviyesine ( 500 tirilyon) iner. Yasamn ilk aylarnda olusan bu baglantlar bebege dsardan gelen uyaranlarla guclendirilmekte ve kalc hale getirilmektedir. Bu uyaranlar verenler de cogunlukla bebegin anne baba ve yakn cevresi ile bakmnda yardmc olan kisilerdir. Gorme ve konusma yetenegini olusturan beyin sistemleri cok erken donemlerde sekillenmektedir.(ilk 8 ay) Arastrmalar bebegin dogumundan hemen sonraki erken donemlerden baslamak uzere gordugu ve duydugu tum olaylarn ileriki donemlerde kendi gorus ve konusma yetenekleri uzerinde derin bir etki braktgn ve sekillendirdigini gostermektedir. Ogrenme yetenegi 3-10 yaslar arasnda en ust seviyelere ulasr ancak omur boyu devam eder. 10-18 ay arasnda bebegin duygular gelismektedir. Duygular uzun vadeli bellek ile yakndan iliskilidir. Ilk 10 yl boyunca muzik, dil egitimi ve diger omur boyu surecek yetenekler ogrenilmektedir. Burada ksaca beyinin bolumlerinden de soz etmemiz gerekirse: Serebral Kortex: Beyinin yuzeyindeki ince kabuktur. Oksipital Lob:Kafann arka tarafnda yer alr ve gorme islevi ile ilgilidir. Temporal Lob:Tabanda yer alr. Duyma, konusma ve dil gelisimi ile ilgilidir. Parietal Lob:Yanlarda yer alr.Duyusal uyaranlar ile ilgilidir. Frontal Lob:Aln ksmnda yer alr. Konular degerlendirme ve problem cozme islevi burada yaplr. Limbik Sistem: Duygular ve uzun vadeli bellegi kontrol eder. Beyincik:Otomatik hareketleri ve dengeyi kontrol eder. Tum bu gelisme surecinde bebegin cevresi ve yasam kosullar onemli rol oynamaktadr. Evdeki scak iliskiler ve mutlu ortam beyin gelisiminde olumlu rol oynayacak, bunun tersi olarak gergin ortam ise olumsuz bir rol oynayacaktr. Bebegin ebeveynlerinin ve bakmndan sorumlu olan kisilerin beyin gelisiminde rol oynayacaklar kacnlmazdr. Bu sebeple asagda dikkat edilmesi gereken birkac onemli nokta verilmistir. Scak ve sevecen olmalsnz: Cocuklar iliskilerinde duygusaldrlar.Bebeginize sevgi ile yaklastgnz takdirde sevgiyi ogrenecektir. Bebeginize gulumseyin, onunla konusun, ona dokunun, sark soyleyin. Ihmal edilen bebeklerin beyinlerinin tum bolgeleri gelismesini tamamlayamazlar. Ayrca ozellikle ona dokunmakla beynindeki buyume hormonu salglanmasn arttrrsnz.Gunde 3 kez onbeser dakikalk hafif masajlar yapn. Konusurken cildinizin birbirinize temasn saglayn. Bebeginizin ckardg seslere, yuz ifadelerine ve hareketlerine kars duyarl olun. Bebekler kendilerini ifade etmek icin kelimeleri kullanamazlar. Onlarn kendilerini ifade etme bicimi ckardklar sesler, yuz ifadeleri ve hareketleridir. Bunlara kars duyarl olup istedikleri yantlar verdiginiz takdirde size guvenleri artacaktr. Agladgnda rahatnn kactgn, acktgn anlayp onu doyurun, guldugunde oyun istedigini anlayp onunla oynayn. Bebeginizle konusun,hikayeler okuyun, sarklar soyleyin. Bebeginiz soylediklerinizin anlamn bilmese bile bu konusma ve dil ogrenme kapasitesini arttracaktr. Arastrmalara gore bebegiyle sk sk konusan annelerin bebekleri 2 yasna geldiginde bebekleri ile seyrek konusan annelerin bebeklerine oranla 300 kelime daha fazla bilmektedirler. Okuma yetenekleri de gelismektedir. Cocugunuza resimli kitaplar okumanz ve ona resimlerde gorduklerini sormanz onun beyin gelisimine olumlu etki yapacaktr. Belirli kalplar ve alskanlklar olusturun: Boylece cocuklar ne beklemeleri gerektigini ogreneceklerdir. Ornegin her gun uyuma vaktinde perdeleri kapatmanz ve ninni soylemeniz onun yataga girme vaktini ogrenmesini saglar.Bu tur etkilesimler cocuga ne yapmas gerektigini tahmin etmeyi ogretecektir. Cocugunuzun oyun oynamas, merak etmesi ve kesfetmesi icin onu cesaretlendirin. Ona oyun oynarken eslik edin ve yeni oyunlar ogretin. Biraz daha buyudugunde ise arkadaslar ile oynamasn, meraklarn gidermesini mumkun oldugunca engellemeyin. Seyrettigi TV programlar konusunda secici olun: Kucuk cocuklarn hayal ile gercek arasndaki fark yeni yeni ogrenmekte oldugunu unutmayn. Baz programlar cocugun kelime hazinesini gelistirebilir ancak bazlar da cocugun kafasn karstrr ve korkutur. Bu nedenle cocugun seyrettigi programlar konusunda secici olmalsnz. Televizyonu asla bir bebek bakcs gibi cocugunuzu oyalayabilecek bir arac olarak gormeyin. Cocugunuzu disiplinize edin ve baz limitler koyun: Cocugunuzun ihtiyaclarn dile getirmesine izin verin. Onu dinlerken tarafsz ve olumlu olun. Yapmasn istemediginiz seyleri sebepleri ile birlikte sevgi ile anlatmaya gayret gosterin. Baz davranslarnn diger insanlar da etkileyebilecegini anlatn. Duygularn, hayal krklklarn anlatmalarna yardmc olun. Olumlu davranslarn onaylayn. Verdiginiz gorevler de asrya kacmayn. Her bir cocugun bir digerinden farkl oldugunu unutmayn. Her cocugun kendine ozgu bir kisiligi vardr ve buyume ozellikleri de farkldr. Cocugunuzu kardesleri veya baska cocuklarla kyaslamayn. Kendine ozgu kisiligini yanstmasna yardmc olun. Cocugunuzu kres veya anaokuluna vermeniz gerekiyorsa secimde ozenli olun. Bu secim ailenin en onemli kararlarndan biri olacaktr.Cunku sectiginiz kurulus cocugunuzun erken beyin gelisiminde cok onemli rol oynayacaktr.Oncelikle cocugunuzu vermeyi dusundugunuz merkezi kendiniz gorun, degerlendirin. Son olarak kendinize de ozen gosterin. Anne-baba cocugun yasamnn en onemli parcalardr. Bebeginize tum ihtiyaclarn ancak sizler saglayabilirsiniz. Bu sebeple kendi saglgnz, mutlulugunuz cok onemlidir. Iyi beslenin, gerekli tbbi kontrollerinizi zamannda yaptrn, egzersiz yapn, dinlenmenize ozen gosterin, kendinize de zaman ayrn. Ancak boyle iyi ana-baba olabilirsiniz.